امید به خدا و حسن ظن به او، رمز بسیارى از موفقیتهاى فردى و اجتماعى، مادى و معنوى است. این واژه در فرهنگ تربیتى اسلام از جایگاه والایى برخوردار است و در آیاتى از قرآن، به (امیدوارى) به خدا ترغیب و از (نومیدان رحمت حق) مذمت شده است. بطورى که با لحنى مشفقانه از گناهکاران مى خواهد تا با امید به رحمت حق از مسیر خود برگشته و توبه نمایند و این، یگانه عامل گرایش انسانهاى گمراه و از راه به در رفته است.

    خداوند در قرآن مى فرماید: اى بندگان من که نسبت به خود اسراف کرده اید! از رحمت خدا نا امید نباشید زیرا که خدا تمام گناهان را مى بخشد.

    در این آیه خداوند گنهکاران را با عنوان (بندگان من) خطاب کرده است و این، حاکى از عنایت حق به سعادت و رستگارى بندگانش مى باشد.

     در برخورد با افراد مشاهده کرده اید که مى گویند: با اینکه شخص ناامیدى نیستیم اما هیچگاه موفق نمى شویم و توفیق نصیبمان نمى شود، مى خواهیم با ایمان و با تقوا باشیم، مى خواهیم خدمتگزار مردم و نوعدوست باشیم، مى خواهیم درس خوان و خوش خلق باشیم، اما نمى دانیم که مانع ما چیست؟ و نمى دانیم که چگونه باید موفق شد؟

کسى مى تواند به هدف برسد که با اراده اى قوى و سینه اى آهنین به سوى مقصد حرکت کند تا به وصال آن نایل آید.

در ره منزل لیلى که خطرهاست بسى

                          شرط اول قدم آن است که مجنون باشى

     باید بدانید که زندگى مانند صفحه شطرنج است و بازیگر طرف مقابل شما، زمان مى باشد. چنانچه اگر حرکت نکنید و مردد شوید و مهره هایتان را جابجا نکنید، مهره هاى شما یکى پس از دیگرى از روى صفحه شطرنج محو خواهد شد. شما در برابر رقیبى بازى می کنید که هیچ گونه تاخیر و بى تصمیمى را نمى پذیرد.

    امید عبارتست از خواستن مطلوبى که در آینده قابل تحقق است و چون قابل تحقق است، بالضروره مبتنى بر واقعیات و یا بر آنچه که قابل تبدیل است، مى باشد. لذا امید آن پدیده روانى است که هر چه بر واقعیات و حقایق بیشتر تکیه داشته باشد، مفیدتر و محرکتر خواهد بود. بر خلاف آرزو که با امثال این جملات (اى کاش چنین باشد) (اى کاش چنین پیشامد کند) ابراز مى گردد. لذا آرزو نوعى خواستن است که خواسته شده فعلا تحققى ندارد و از عوامل و عللى که ممکن است آن خواسته شده را در آینده تحقق ببخشد، اثرى و نشانى وجود ندارد. به همین جهت است که انسان در حال آرزوهاى دور و دراز مجبور است انرژى هاى مغزى خود را در ساختن تصنعى علل و عوامل و جا به جا کردن حقایق و حذف و انتخاب نامعقول واقعیات مستهلک نماید.

     با این بیان، آرزو نوعى خواستن است که خواسته شده تحققى ندارد. از این رو ممکن است منشا آثار منفى و نیز موجب کوتاهى در وظایف فعلى شود.

     در مناجات امام سجاد(ع) آمده است: خدایا! از دعایى که حجاب جلو آن را گرفته و امیدى که خلاف واقع است به تو پناه مى برم.

    آرزهاى غیرواقعى و طولانى، آدمى را از خدا دور مى کنند و زمینه هاى تربیتى و معنوى او را از بین مى برند. خداوند خطاب به حضرت موسى علیه السلام فرمود: "اى موسى! در دنیا آرزوى طولانى نداشته باش، زیرا سنگدل مى شوى."